Tết Hàn thực, một ngày lễ bắt nguồn từ Trung Quốc, đã hòa quyện vào văn hóa Việt Nam và mang những nét đặc trưng riêng biệt, đậm đà bản sắc dân tộc. Bài viết này sẽ cung cấp chi tiết về Văn Khấn 3/3 và các nghi thức cúng Tết Hàn thực theo phong tục người Việt.
Nguồn Gốc và Ý Nghĩa Tết Hàn Thực ở Việt Nam
Khác với Trung Quốc, Tết Hàn thực ở Việt Nam đã được biến đổi để phù hợp với văn hóa bản địa. Người Việt không kiêng lửa, mọi việc nấu nướng vẫn được thực hiện bình thường. Tuy nhiên, bánh trôi – bánh chay lại trở thành món ăn truyền thống trong ngày Tết Hàn thực, tượng trưng cho những thức ăn nguội – hàn thực.
Tết Hàn thực của người Việt cũng không liên hệ đến Giới Tử Thôi như ở Trung Quốc. Mâm cỗ ngày này chủ yếu để cúng gia tiên, thể hiện lòng thành kính và sự tưởng nhớ của con cháu đối với nguồn cội.
Tết Bánh Trôi – Bánh Chay
Vào dịp Tết Hàn thực, người người nhà nhà lại làm bánh trôi, bánh chay để cúng gia tiên, thậm chí nhiều nơi còn cúng thần hoàng. Chính vì vậy, ngày 3 tháng 3 âm lịch thường được người Việt gọi dân gian là “Tết bánh trôi – bánh chay”.
Phong tục này hiện vẫn duy trì phổ biến ở miền Bắc Việt Nam, đặc biệt là các tỉnh, thành phố xung quanh Hà Nội.
Bánh Trôi và Các Dịp Lễ Khác
Ngoài Tết Hàn thực, bánh trôi làm từ bột gạo nếp thơm ngon còn được dâng cúng trong lễ Hai Bà Trưng ngày 6 tháng Ba tại làng Hát Môn (Phúc Thọ – Hà Nội), ngày giỗ Tổ Hùng Vương mùng 10 tháng Ba và hội Phủ Giầy tháng Ba lễ Mẫu.
Do đó, Tết Hàn thực của Việt Nam mang ý nghĩa dân tộc sâu sắc và có những nét khác biệt cơ bản với ngày lễ này tại Trung Quốc. Nhiều sử tích cũng cho rằng, nguồn gốc của bánh trôi, bánh chay có từ thời Hùng Vương và tục làm hai thứ bánh này để nhắc nhở về sự tích “bọc trăm trứng” của Âu Cơ.
Mâm Cỗ Cúng Tết Hàn Thực
Mâm lễ cúng Tết Hàn thực gồm:
- Hương, hoa, trầu cau.
- 5 (hoặc 3 bát) bánh trôi, 5 (hoặc 3 bát) bánh chay dâng lên bàn thờ.
Văn Khấn Tết Hàn Thực
Theo sách Văn khấn nôm truyền thống của NXB Thanh Hóa, khi cúng tổ tiên trong ngày Tết Hàn thực (3 tháng 3 âm lịch), chúng ta phải khấn thận ngoài trước, thần nội.
Dưới đây là bài văn khấn 3/3 tham khảo:
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần).
Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
Con kính lạy Hoàng thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần.
Con kính lạy Cao Tằng Tổ khảo, Cao Tằng Tổ tỷ, Thúc Bá, Đệ Huynh, Cô Dì, Tử Muội họ nội họ ngoại.
Tên chúng con là : ……………
Ngụ tại: ……………………………
Hôm nay là ngày: …………… gặp tiết Hàn thực, tên chúng con cảm nghĩ thâm ân trời đất, chư vị Tôn thần, nhớ đức cù lao Tiên tổ, thành tâm sắm lễ, quả cau lá trầu, hương hoa trà quả, đốt nén tâm hương, dâng lên trước án.
Chúng con kính mời ngài Bản cảnh Thành hoàng Chư vị Đại Vương, ngài bản xứ Thần linh Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long Mạch, Tài thần giáng lâm trước án chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật.
Chúng con kính mời các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, chư vị Hương linh gia tiên nội ngoại họ…………… cúi xin thương xót con cháu giáng về linh chứng giám tâm thành thụ hưởng lễ vật.
Tên chúng con lại kính mời các vị vong linh các vị Tiền chủ, Hậu chủ ngự trong nhà này, đất này đồng lâm án tiền, đồng lai hâm hưởng, phù hộ cho toàn gia chúng con luôn luôn mạnh khỏe, mọi sự bình an, vạn sự tốt lành, gia đình hòa thuận, trên bảo dưới nghe.
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Kết Luận
Tết Hàn thực 3/3 âm lịch là một nét đẹp văn hóa truyền thống của người Việt, mang đậm giá trị tâm linh và tinh thần hướng về cội nguồn. Việc thực hiện nghi lễ cúng gia tiên và chuẩn bị mâm cỗ với bánh trôi, bánh chay không chỉ thể hiện lòng thành kính với tổ tiên mà còn góp phần gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc.